“ภัยพิบัติ” หมายถึงภัยที่เกิดขึ้นแก่สาธารณชนทั้งภัยที่เกิดจากการกระทำของมนุษย์ หรือภัยธรรมชาติที่สร้างความเสียหายทั้งทางทรัพย์สิน ร่างกาย และจิตใจ ปัจจุบัน ภัยพิบัติทวีความรุนแรงและเกิดมากขึ้นเรื่อยๆ ทั่วโลก แม้มนุษย์จะพัฒนาวิทยาการที่ทันสมัยเพื่อเตือนภัยจากภัยพิบัติก็ตาม แต่ก็ไม่อาจป้องกันความสูญเสียได้ทั้งหมด ภัยพิบัติจึงไม่ใช่สิ่งที่มนุษย์ต้องเอาชนะ แต่เป็นสิ่งที่มนุษย์ต้องเรียนรู้ ทำความเข้าใจ และปรับตัวเพื่อเตรียมรับมือกับภัยพิบัติที่อาจเกิดขึ้นได้ทุกที่ ทุกเวลา
อุทยานการเรียนรู้ TK park ขอเชิญน้องๆ เยาวชนและผู้ปกครองร่วมนิทรรศการและกิจกรรมเชิงปฏิบัติการ (Workshop) กับ นิทรรศการภัยพิบัติ: เตรียมตัว รู้ รอด 2 “เตรียมรับมือ สู้ภัยพิบัติ” ในวันเสาร์ที่ 9 และวันอาทิตย์ที่ 10 มิถุนายน 2555 เวลา 11.00-17.00 น. กิจกรรมดังกล่าวจะช่วยให้ได้เรียนรู้ถึงสาเหตุ และผลของภัยพิบัติต่างๆ เพื่อเตรียมความพร้อมรับมือและเอาตัวรอดจากภัยพิบัติต่างๆ โดยในวันนี้จะเน้นกล่าวถึงภัยธรรมชาติและวิธีการรับมือ
กิจกรรมในวันนี้ได้รับความร่วมมือจากหลายหน่วยงาน ได้แก่ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) ที่สนับสนุนด้านการสร้างองค์ความรู้ โดยมีวิทยากรให้ความรู้เรื่องภัยพิบัติแบบต่างๆ รวมถึงจัดกิจกรรมการปฏิบัติตนเมื่อเกิดภัยพิบัติ ต่อมาคือ มูลนิธิราชประชานุเคราะห์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ ที่มาให้ความรู้เรื่องถุงยังชีพในสถานการณ์ที่เกิดภัยพิบัติรูปแบบต่างๆ รวมถึงจัดกิจกรรมให้น้องๆ ลองจัดถุงยังชีพในสถานการณ์ต่างๆ ในเวลาที่จำกัด ต่อมาคือ เครือข่ายเพื่อสังคม Volunteer Connex ที่มาแนะนำบทบาทการเป็นเครือข่ายเชื่อมโยงหน่วยงานต่างๆ สำหรับแจ้งเตือนประชาชน และช่วยเหลือผู้ประสบภัย ทั้งยังจัดกิจกรรมให้น้องๆ บอกวิธีเอาตัวรอดเมื่อเกิดภัยพิบัติ สุดท้ายคือ กลุ่ม Design for Disasters (D4D) ที่จัดแสดงนวัตกรรมการประดิษฐ์สิ่งของรอบตัวอย่างง่ายๆ เพื่อเอาตัวรอดเมื่อเกิดภัยพิบัติ รวมถึงยังสอนวิธีทำให้แก่น้องๆ อีกด้วย
![0006b1.jpg](../../stocks/extra/000ef7.jpg)
บรรยากาศทางเข้างาน นิทรรศการภัยพิบัติ: เตรียมตัว รู้ รอด 2 “เตรียมรับมือสู้ภัยพิบัติ”
เมื่อถึงเวลา 11.30 น. หลังจากผู้ปกครองและน้องๆ ทยอยลงทะเบียนเข้าร่วมงานกันแล้ว พิธีกรของงานคือ พี่เบน-ชวันธร มงคลเลิศลพ นักจัดการความรู้อาวุโสฝ่ายกิจกรรม TK park และพี่ปีย์-ปีย์ชนิตว์ เกษสุวรรณ นักศึกษาปริญญาเอกสาขาชีววิทยาจากมหาวิทยาลัยมหิดล กล่าวเปิดงานและพาไปแนะนำกับหน่วยงานต่างๆ ที่เข้ามาให้ความรู้และจัดกิจกรรมในวันนี้ กิจกรรมในฐานแรกเป็นการจำลองสถานการณ์ภัยพิบัติในชื่อ “สตินำทาง” ที่ให้ผู้ร่วมงานใช้สตินำทางเมื่อเกิดภัยพิบัติ มีน้องๆ สนใจเข้าร่วมเป็นจำนวนมาก ทั้งนี้ก่อนเข้าร่วมจะปิดตาเพื่อจำลองว่าเมื่อตกอยู่ในสถานการณ์ที่มองไม่เห็นก็ต้องใช้ประสาทสัมผัสส่วนอื่น เช่น ใช้จมูกดมกลิ่น ใช้มือสัมผัส เป็นต้น แต่ที่สำคัญคือใช้สตินำทาง จากนั้นจึงเข้าไปในฐานที่มีทั้งสิ่งของห้อยระโยงระยางจากด้านบน สิ่งของที่วางระเกะระกะอยู่ด้านล่างและพื้นที่ไม่เรียบเสมอกัน มีเสียงดังขึ้นรอบตัว อากาศหนาว โดยจะมีพี่ๆ คอยดูแลอยู่ใกล้ๆ สำหรับน้องที่ไม่กล้าเดินต่อไป ดังนั้นฐานนี้จึงแสดงให้เห็นว่า สติเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุดเมื่อเกิดเหตุภัยพิบัติและจะทำให้เราเอาชีวิตรอดได้ในที่สุด
![0006b2.jpg](../../stocks/extra/000ef8.jpg)
ภาพบรรยากาศสถานการณ์จำลองในกิจกรรม “สตินำทาง”
เมื่อออกมาจากกิจกรรมสตินำทางแล้ว ก็จะมีกิจกรรมที่สนับสนุนโดยสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) ซึ่งจัดทำบอร์ดให้ความรู้เกี่ยวกับภัยพิบัติต่างๆ เช่น รวบรวมภัยพิบัติครั้งรุนแรงในประวัติศาสตร์โลกและในประเทศไทยตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน สาเหตุ ผล และวิธีรับมือภัยพิบัติต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นสึนามิ แผ่นดินไหว ลมพายุ น้ำท่วม เป็นต้น กิจกรรมนี้มีพี่ๆ วิทยากรคอยให้ความรู้แก่ผู้ปกครองและน้องๆ คือ พี่แก่น-แก่นพงศ์ บุญถาวร และ พี่เมย์-เมธิณี พิพัฒนา พี่ๆ ปริญญาเอกและปริญญาโทสาขาชีววิทยาจากมหาวิทยาลัยมหิดล โดยพี่ๆ จะให้ความรู้ถึงสาเหตุการเกิดภัยพิบัติแบบต่างๆ ตอบคำถามน้องๆ ที่ซักถาม รวมถึงอธิบายและสาธิตวิธีการเอาตัวรอดจากภัยพิบัติ เช่น เมื่อเกิดแผ่นดินไหวห้ามใช้ลิฟต์ ให้หลบเข้าที่ป้องกัน (Cover) ที่แข็งแรงพอจะรับน้ำหนักจากสิ่งของหรือเพดานหล่นใส่ เช่น ใต้โต๊ะหรือเก้าอี้ที่แข็งแรง โดยให้เก็บคอ ก้มลงหมอบคุดคู้ พร้อมทั้งใช้มือยึดจับที่ป้องกันไว้ให้แน่นจนกว่าสถานการณ์จะสงบ
![0006b3.jpg](../../stocks/extra/000efa.jpg)
พี่แก่นสาธิตการก้มหมอบใต้โต๊ะเมื่อเกิดแผ่นดินไหว
อย่างไรก็ตาม หากไม่มีโต๊ะเก้าอี้ให้หลบก็ให้หลบใต้ “สามเหลี่ยมชีวิต” (Triangle of Life) คือ บริเวณที่ปลอดภัยจากสิ่งของหรือชิ้นส่วนอาคารหล่นใส่ เมื่อเกิดแผ่นดินไหวรุนแรงจนโครงสร้างอาคารยุบตัว บริเวณด้านข้างของโต๊ะ เก้าอี้ หรือเตียงที่มีโครงสร้างแข็งแรงจะเป็นตัวรับน้ำหนักและค้ำยันชิ้นส่วนของอาคารไว้จนเกิดเป็นพื้นที่สามเหลี่ยมขึ้น ซึ่งแข็งแรงเพียงพอให้ผู้ประสบภัยเข้าไปหลบได้ แต่หากอยู่ภายนอกที่พักอาศัยก็ไม่ควรอยู่ใกล้เสาไฟฟ้าและอาคารสูง หากอยู่ชายหาดให้รีบออกจากฝั่งเพราะอาจเกิดสึนามิได้
![0006b4.jpg](../../stocks/extra/000ef9.jpg)
สามเหลี่ยมชีวิต (Triangle of Life)
ฐานต่อมาคือ มูลนิธิราชประชานุเคราะห์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ ซึ่งก่อกำเนิดขึ้นด้วยพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระราชทานเงินสามล้านบาทที่เหลือจ่ายจากการช่วยเหลือผู้ประสบมหาวาตภัยภาคใต้ที่แหลมตะลุมพุกเมื่อ พ.ศ. 2505 โดยมูลนิธิราชประชานุเคราะห์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ มีหน้าที่ออกไปยังที่เกิดเหตุเพื่อบรรเทาทุกข์ในระยะแรกจนกว่าหน่วยงานราชการจะเข้าดำเนินการช่วยเหลือต่อไป
ทั้งนี้ คุณอาภา ตั้งวงศ์มั่น ผู้ช่วยหัวหน้าสำนักงานมูลนิธิราชประชานุเคราะห์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ กล่าวว่า การดำเนินงานในขั้นแรกของมูลนิธิ คือ ประสานงานกับเขตที่ประสบภัยว่าบริเวณใดประสบภัยมากที่สุดก็จะเข้าไปให้ความช่วยเหลือก่อน คุณอาภายังให้ความรู้เกี่ยวกับถุงยังชีพว่า ถุงยังชีพมีหลายขนาดตามปริมาณคนในครอบครัว ทั้งยังมีหลายประเภทและมีสิ่งของแตกต่างกันไปตามสถานการณ์ภัยพิบัติ เช่น ถุงยังชีพในเหตุวาตภัยจะมีเสื่อ ผ้าขาวม้า (ซึ่งเป็นผ้าอเนกประสงค์ใช้ประโยชน์ได้หลายอย่าง เช่น นุ่งห่ม ห่อของ เป็นต้น) เครื่องครัว เช่น หม้อ ช้อน ถุงยังชีพในเหตุอัคคีภัยจะมีเสื่อ มุ้ง และเครื่องครัวเช่นเดียวกัน ถุงยังชีพในเหตุภัยหนาวจะมีผ้าห่มนาโน ซึ่งเป็นผ้าผืนใหญ่แต่น้ำหนักเบาและอบอุ่น ถุงยังชีพในเหตุอุทกภัยจะมีน้ำปลา น้ำมันพืชไว้ประกอบอาหาร อาหารกระป๋อง บะหมี่สำเร็จรูป และน้ำดื่ม
![0006b5.jpg](../../stocks/extra/000efb.jpg)
คุณอาภาจากมูลนิธิราชประชานุเคราะห์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ให้ความรู้เรื่องถุงยังชีพ
ในฐานนี้ยังมีการจัดกิจกรรมให้น้องๆ เล่นเกมจัดถุงยังชีพในสถานการณ์ต่างๆ ในเวลาที่จำกัด โดยให้น้องๆ จับสลากเลือกสถานการณ์ แล้วให้ช่วยกันหยิบสิ่งของสำคัญติดตัวไป 7 อย่างภายในเวลา 20 วินาที ซึ่งน้องๆ สนใจเข้าร่วมเล่นเกมต่างได้รับทั้งความรู้และความสนุกสนานอย่างมาก โดยสิ่งของสำคัญที่ควรนำติดตัวไปเมื่ออพยพ คือ ยาสามัญประจำบ้านขนาดพกพา อาหารแห้งพอประมาณสำหรับเวลาเดินทาง ไฟฉายกับถ่านไฟฉาย น้ำดื่มพอประมาณ ผ้าขาวม้าหรือผ้าอเนกประสงค์ ซองพลาสติกกันน้ำสำหรับใส่เอกสารสำคัญ เช่น บัตรประชาชน ทะเบียนบ้าน วุฒิการศึกษา บัญชีธนาคาร และเอกสารสำคัญอื่นๆ เงินพอสมควร ควรเป็นธนบัตรย่อยและเหรียญเผื่อโทรศัพท์ และสิ่งของอีกอย่างที่หลายคนอาจมองข้ามไป คือ นกหวีด ไว้เป่าเรียกขอความช่วยเหลือ โดยสิ่งของเหล่านี้ควรบรรจุไว้ในเป้แบบสะพายหลังเพื่อความสะดวกในการเดินทาง
![0006b6.jpg](../../stocks/extra/000efc.jpg)
น้องๆ ร่วมเล่นเกมจัดถุงยังชีพ โดยมีพี่วิทยากรเฉลยสิ่งของสำคัญที่ควรจัดเก็บไป
ฐานต่อมา เป็นการแนะนำให้เรารู้จักกับเครือข่ายเพื่อสังคม (social media) ที่เป็นช่องทางในการรวมพลอาสาสมัครเพื่อกระจายข่าวสาร และกิจกรรมสร้างสรรค์ต่างๆ โดยเครือข่ายนี้ใช้ชื่อว่า Volunteer Connex หรือสื่ออาสา อาสาสื่อซึ่งมีทั้งในเฟสบุ๊คและทวิตเตอร์ ทั้งนี้มีคุณวู้ดดี้-วรวุฒิ จุลธีระ หนึ่งในอาสาสมัครแนะนำบทบาทของกลุ่มว่า Volunteer Connex เป็นเครือข่ายเชื่อมโยงหน่วยงานต่างๆ สำหรับแจ้งเตือนประชาชน ช่วยเหลือผู้ประสบภัย หรือแจ้งกิจกรรมสร้างสรรค์อื่นๆ Volunteer Connex มีหน้าที่ในการกระจายข่าว ซึ่งมีข้อดีอยู่ที่ไม่ว่าจะอยู่ที่ไหนก็สามารถส่งข่าวมาหาทาง Volunteer Connex ได้ และ Volunteer Connex ก็จะกระจายข่าวให้ โดยมีสามช่องทางให้เลือกเข้า ได้แก่ volunteerconnex.com, www.facebook.com/VolunteerConnex และ twitter.com/vconnex
![0006b7.jpg](../../stocks/extra/000efd.jpg)
คุณวรวุฒิกำลังอธิบายบทบาทของกลุ่ม Volunteer Connex
กลุ่ม Volunteer Connex ยังจัดเกมให้น้องๆ บอกวิธีเอาตัวรอดเมื่อเกิดภัยพิบัติในรูปแบบต่างๆ ด้วยโดยจะให้น้องๆ เลือกและแปะแผ่นป้ายวิธีการเอาตัวรอดพร้อมทั้งบอกสาเหตุที่เลือก เช่น เมื่อเกิดภัยสึนามิก็ต้องหนีขึ้นที่สูง หากอยู่กลางทะเลอย่านำเรือเข้าฝั่ง แต่ให้อยู่กลางทะเลจนกว่าคลื่นจะสงบ เป็นต้น
![0006b8.jpg](../../stocks/extra/000efe.jpg)
น้องๆ เล่นเกมอย่างสนุกสนาน
ฐานสุดท้าย คือ กลุ่ม Design for Disasters (D4D) มีคุณเอ็ม-พรโชค ดอนสันเทียะ กล่าวถึงความเป็นมาของกลุ่มว่า เมื่อประมาณสองปีที่แล้ว กลุ่มศิลปิน เช่น สถาปนิก มัณฑนากร ดีไซเนอร์ รวมตัวกันเพื่อช่วยเหลือผู้ประสบภัย ต่อมาจึงมีบุคคลภายนอกเข้าร่วมมากขึ้น โดยเป็นกลุ่มเฉพาะกิจที่ช่วยเหลือเมื่อมีภัยต่างๆ นอกจากนี้ กลุ่ม Design for Disasters ยังจัดแสดงภาพถ่ายจากอุทกภัยครั้งที่ผ่านมา ภาพถ่ายแต่ละภาพล้วนสวยงามและสื่ออารมณ์แตกต่างกันไป เช่น ภาพน้ำท่วมถึงรันเวย์สนามบินดอนเมือง ภาพน้ำท่วมจนเกือบมิดเศียรพระ ภาพแม่สุนัขที่กกลูกสุนัขอยู่อีกด้านหนึ่งของที่กั้นน้ำที่กำลังท่วมสูง ภาพเหล่านี้อาจให้ความรู้สึกหดหู่ แต่ก็สะท้อนให้เห็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจริง อย่างไรก็ตาม แม้จะเกิดอุทกภัยที่ก่อให้เกิดความเจ็บปวดสูญเสีย แต่ก็ยังมีแง่มุมดีๆ ให้เห็น เช่น ภาพกู้ภัยและคนไทยช่วยเหลือคนประสบภัยอย่างไม่ทอดทิ้งกัน ภาพเด็กน้อยลอยตัวเล่นน้ำอย่างสนุกสนาน เป็นต้น
![0006b9.jpg](../../stocks/extra/000eff.jpg)
นิทรรศการภาพถ่ายช่วงอุทกภัย
กลุ่ม Design for Disasters ยังจัดแสดงนวัตกรรมการประดิษฐ์สิ่งของรอบตัวอย่างง่ายๆ เพื่อเอาตัวรอดเมื่อเกิดภัยพิบัติ เช่น กะละมังและราวตากผ้าทำเป็นเรือย่อมๆ ไว้บรรทุกเด็กและสัตว์เลี้ยงเพื่ออพยพจากน้ำท่วม โดยมีวิธีทำง่ายๆ เพียง 3 ขั้นตอน คือ เจาะรูที่ขอบกะละมัง อาจเจาะด้วยค้อนกับตะปู หรือสว่านมือ สว่านไฟฟ้าก็ได้ จากนั้นผูกเชือกให้กะละมังติดกันอาจเป็น 2 ใบหรือ 4 ใบก็ได้ตามความเหมาะสม สุดท้ายคือ นำกะละมังไปวางในราวตากผ้า แล้วเจาะรูที่ขอบกะละมังเพื่อผูกเชือกติดกับราวตากผ้า ไม่เพียงเรือย่อมจากกะละมังเท่านั้น กลุ่ม D4D ยังประดิษฐ์ไม้พายอย่างง่ายๆ ด้วย คือ การใช้จานพลาสติกแบบแบนผูกติดกับราวสแตนเลสขนาดพอเหมาะ
![0006ba.jpg](../../stocks/extra/000f00.jpg)
สิ่งประดิษฐ์จากของรอบตัวอย่างง่ายๆ
นอกจากนี้ยังมีวิธีการเอาตัวรอดจากน้ำท่วมด้วยอุปกรณ์ง่ายๆ ในบ้านอีก เช่น ใช้ถุงพลาสติกใบใหญ่ 2 ใบเป่าลมแล้วมัดเข้าด้วยกัน เพื่อทำเป็นเสมือนห่วงยางให้เด็กน้ำหนักประมาณ 20 กิโลกรัมใช้ลอยตัวในน้ำได้ หรืออีกวิธีคือการใช้ขวดน้ำพลาสติกมัดเข้าด้วยกันหลายขวดให้มีลักษณะเป็นสี่เหลี่ยม โดยเว้นช่องว่างตรงกลางไว้ให้สอดแขนเพื่อใช้ลอยตัวในน้ำได้เช่นกัน ไม่เพียงเท่านี้ ยังมีสิ่งประดิษฐ์อื่นๆ อีก เช่น ที่จับปลาที่ทำจากขวดน้ำพลาสติกใบใหญ่แบบมีหูหิ้ว ภายในเป็นขวดน้ำพลาสติกแบบเล็ก กรีดให้มีลักษณะเป็นพู่เพื่อให้ปลาว่ายออกมาไม่ได้ หรือจะเป็นที่กรองน้ำง่ายๆ ที่ทำจากขวดพลาสติกสองใบ โดยนำปากขวดใบใหญ่กับใบเล็กมามัดต่อกัน ตัดก้นขวดใบเล็กออกแล้วใส่ผ้าสะอาดและสก๊อตไบรท์เพื่อกรองน้ำ โดยมีคุณเอ็มคอยให้ความรู้และสอนน้องๆ ทำสิ่งประดิษฐ์เหล่านี้อีกด้วย
![0006bb.jpg](../../stocks/extra/000f01.jpg)
น้องๆ เรียนรู้การทำขวดลอยน้ำ
กิจกรรมในวันนี้จบลงพร้อมกับสารประโยชน์และความสนุกสนาน แต่สิ่งที่ผู้ร่วมงานต้องไม่ลืมคือ การมีสติอยู่เสมอ มีการเตรียมพร้อมรับมืออยู่ตลอดเวลา โดยเฉพาะเรื่องที่สามารถเตรียมการได้ เช่น สิ่งของสำคัญที่ควรนำติดตัว นอกจากนี้ ยังควรติดตามข่าวสารตลอดเวลาเพื่อเตรียมพร้อมรับมือกับภัยพิบัติ...ภัยที่ไม่อาจเอาชนะ แต่สามารถรับมือได้
Chestina Inkgirl
--------------------
ภาพและข้อมูลอ้างอิง
- www.arsadusit.com
- www.rajaprajanugroh.org
- volunteerconnex.com
- nitipatth.blogspot.com/2011/03/blog-post_29.html