‘ห้องสมุดเดินได้’ ชายชาวบังกลาเทศผู้เดินเท้ากว่า 30 ปีเพื่อกระตุ้นให้ชาวบ้านอ่านหนังสือมากขึ้น

‘ห้องสมุดเดินได้’
ชายชาวบังกลาเทศผู้เดินเท้ากว่า 30 ปีเพื่อกระตุ้นให้ชาวบ้านอ่านหนังสือมากขึ้น

             “คนในหมู่บ้านผมไม่เรียนหนังสือกัน เพราะจะเอาเวลามาจากไหน? ความหิวโหยบังคับให้พวกเขาต้องทำงานหนักทั้งวัน ผมจึงเริ่มคิดว่าจะทำอย่างไรให้พวกเขาอ่านหนังสือกันมากขึ้น” โพลาน ซาคาร์ ผู้เฒ่าชาวบังกลาเทศธรรมดาๆ ที่รณรงค์ให้คนด้อยโอกาสอ่านหนังสือมานาน 30 ปี เคยกล่าวไว้ในบทสัมภาษณ์เมื่อสองปีก่อน ตอนนั้นเขาอายุ 96 ปี
               คุณปู่โพลานถูกจดจำในฐานะ ‘ห้องสมุดเดินได้’ และ ‘คนเร่ร่อนแห่งแสงไฟ’ ในประเทศบ้านเกิดของเขา เขาเสียชีวิตเมื่อวันที่ 1 มีนาคม พ.ศ. 2562 ที่ผ่านมาในวัย 98 ปี
            

              เรียนไม่สูง แต่เสพติดหนังสือ
              คุณปู่โพลานหรือ ‘ฮาเรซ อุดดิน ซาคาร์’ เกิดเมื่อวันที่ 9 กันยายน พ.ศ.2464 ที่หมู่บ้านเล็กๆ ชื่อนาทอร์ในบังกลาเทศ ‘โพลาน’ เป็นชื่อเล่นที่แม่ใช้เรียกเขาและกลายเป็นชื่อที่คนส่วนใหญ่รู้จักเขาในเวลาต่อมา หลังจากเกิดได้เพียงห้าเดือน พ่อของเขาเสียชีวิตลง ครอบครัวต้องตกอยู่ในภาวะยากจน ทำให้เขาได้เรียนแค่ชั้นประถม แต่เขาก็โตพอที่จะรู้ว่าตัวเองเริ่มเสพติดการอ่านหนังสืออย่างมาก
              ช่วงวัยรุ่น โพลานเข้าร่วมกลุ่มละครเวทีพื้นบ้านและได้เล่นบทเล็กๆ ก่อนที่ความหลงใหลในการอ่านจะผลักดันให้เขารับหน้าที่ดูแลการเขียนบทและบอกบทของกลุ่มในที่สุด และขณะที่เขากำลังพัฒนาบทใหม่ๆ อยู่นี่เองที่ทำให้เขาได้เข้าใกล้และหลงรักโลกวรรณกรรมมากขึ้นไปอีก ระหว่างนี้ครอบครัวของเขาก็ได้รับความช่วยเหลือทางการเงินจากญาติที่พอจะมีฐานะร่ำรวยคนหนึ่ง

              แจกหนังสือให้เด็กในหมู่บ้าน
              แต่โชคกลับไม่เข้าข้าง หลังจากนั้นไม่นานญาติที่คอยให้ความช่วยเหลือกลับประสบเหตุบางอย่างจนสูญเสียทรัพย์สินเกือบทั้งหมดไป ทำให้ครอบครัวเขาตกอยู่ในสถานการณ์ลำบากอีกครั้ง โพลานต้องเปลี่ยนอาชีพไปเป็นยาม โดยหนึ่งในหน้าที่ของเขาคือการเดินไปยังหมู่บ้านต่างๆ เพื่อเก็บภาษี ในตอนนั้นเองที่เขาถือโอกาสพูดคุยกับชาวบ้านและเอาหนังสือไปแจกเด็กๆ ด้วยความหวังว่าอนาคตของชาติจะไม่ถูกตัดขาดจากการอ่านและองค์ความรู้แม้จะไม่ได้เรียนหนังสือสูงๆ
              หลังจากนั้นไม่กี่ปี โพลานก่อตั้งโรงเรียนมัธยมในหมู่บ้านของเขา โดยนักเรียนที่มีผลการเรียนดีที่สุดสิบคนแรกของทุกๆ ปีจะได้รับหนังสือเป็นรางวัล ซึ่งเป็นแนวคิดแปลกใหม่สำหรับชาวชนบทในตอนนั้นมาก แต่ต่อมาไม่นาน โรงเรียนอื่นๆ ในพื้นที่ก็หันมาแจกหนังสือเช่นเดียวกัน ช่วยให้การอ่านซึมซับเข้าไปอยู่ในกิจวัตรของเด็กๆ มากขึ้น

              โรคเบาหวานและ ‘ห้องสมุดเดินได้’
              โพลานถูกวินิจฉัยว่าเป็นโรคเบาหวานในปี 2533 โดยหมอได้แนะนำให้เขาเดินออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ เขาจึงเกิดไอเดียใหม่ว่าทุกๆ เช้า เขาจะออกเดินจากบ้านพร้อมหนังสือจำนวนหนึ่ง ไปเคาะประตูบ้านของชาวบ้านแล้วให้ชาวบ้านแต่ละคนเลือกอ่านหนังสือหนึ่งเล่มที่อยากอ่านจากเขา โดยเขาจะให้ยืมอ่านเป็นเวลาหลายวันไปจนถึงหลายสัปดาห์ และไม่ใช่แค่ให้ยืมเท่านั้น หลายครั้งเขาจะพูดคุยกับนักอ่านมือสมัครเล่นเหล่านั้น เพื่อติดตามความคืบหน้าพร้อมกับให้ยืมหนังสือเล่มใหม่ๆ ด้วย โพลานทำแบบนี้มาตลอด 30 ปี เขาเดินทางไปยังหมู่บ้านต่างๆ เพื่อกระตุ้นให้คนชนบทเห็นคุณค่าของหนังสือและการอ่านมากขึ้น

              มรดกที่ไม่มีวันตายของ ‘โพลาน ซาคาร์’
              ในบทสัมภาษณ์กับหนังสือพิมพ์เมื่อปี 2560 คุณปู่โพลานในวัย 96 ปีเล่าว่า “ผมเห็นผู้คนบริจาคหนังสือและเสื้อผ้า แต่ไม่มีใครคิดถึงการบริจาคความรู้เลย”
โพลานคือผู้บุกเบิกแนวคิดนี้ไปทั่วบังกลาเทศ เขามีผู้ยืมหนังสือกว่า 5,000 คนในสิบหมู่บ้าน ทั้งหมดเกิดขึ้นจากการเดินเท้า และแน่นอนว่าของขวัญที่เขานำไปให้เพื่อน ญาติ และคนรู้จักในโอกาสต่างๆ ก็มักมีหนังสือรวมอยู่ด้วยเสมอ
              ชาวบังกลาเทศต่างชื่นชมวีรกรรมของ ‘โพลาน ซาคาร์’ ด้วยการมอบรางวัลต่างๆ ให้เขามากมาย ซึ่งรวมถึงรางวัล ‘เอคูชี พาดัก’ รางวัลสูงสุดของประเทศสำหรับพลเรือนที่ทำประโยชน์ให้กับสังคมและแม้จะประสบความสำเร็จและถูกสรรเสริญมากแค่ไหน เขาก็ไม่เคยลืมตัว โพลานบริจาคเงินรางวัลให้กับโรงเรียนและห้องสมุด และยังคงทำงานที่เขารักตลอดมาจนลมหายใจสุดท้าย

แหล่งที่มา

1. https://effortsforgood.org/get-inspired/polan-sarkar/
2. https://hoyejak.com/bong-budhbar/alor-ferrywala-polan-sarkar-the-walking-library-of-bangladesh/