ช่วยผู้สูงวัยในวิกฤติโควิด สอนใช้เทคโนโลยี เพิ่มดีกรีทักษะดิจิทัล

          ในยุคปัจจุบันที่เทคโนโลยีพัฒนาอย่างไม่หยุดยั้ง มีข้อกังวลว่า “ผู้สูงวัย” ที่ตามไม่ทันจะกลายเป็นกลุ่มคนที่ถูกทิ้งไว้ข้างหลัง และสถานการณ์โควิด-19 อาจกลายเป็นตัวเร่งให้เกิดปัญหาความเหลื่อมล้ำทางดิจิทัล (Digital Divide) เนื่องด้วยผู้สูงวัยเป็นกลุ่มเสี่ยงในการติดเชื้อ ในหลายๆ ประเทศจึงได้มีการขอความร่วมมือให้ผู้สูงวัยกักตัวอยู่บ้าน และงดการเข้าเยี่ยมบ้านพักคนชรา การติดต่อสื่อสารและการเรียนรู้ได้ถูกย้ายไปสู่โลกออนไลน์ ในขณะที่ผู้สูงวัยหลายคนยังรู้สึกประหม่ากับการใช้อินเทอร์เน็ต แอพพลิเคชั่น และโปรแกรมต่างๆ

         ผลวิจัยของ Pew Research ในปี ค.ศ. 2017 เผยว่า 3 ใน 4 ของผู้สูงวัยที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป ต้องการคนช่วยแนะนำการใช้งานอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ และ 1 ใน 3 รู้สึกไม่มั่นใจว่าตนมีความสามารถในการใช้งานอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์และเว็บไซต์ ผู้สูงวัยจำนวนมากเผชิญอุปสรรคในการใช้อุปกรณ์ดิจิทัลเพื่อติดต่อสื่อสารกับเพื่อนฝูงและครอบครัว ในช่วงเวลาแห่งความโดดเดี่ยวที่พวกเขาต้องการกำลังใจมากที่สุด

เรียนรู้โดยมีผู้ช่วยประคับประคอง

          เจน โคห์น วัย 84 ปี อาศัยอยู่เพียงลำพังในนิวยอร์ก ในช่วงสถานการณ์โควิด-19 เธอต้องนัดพบแพทย์ผ่านระบบออนไลน์ การเข้าคอร์สบำบัด และการเรียนวิชาสถาปัตยกรรมและผังเมืองถูกย้ายไปอยู่บน Zoom ซึ่งเจนไม่เคยใช้แอพนี้มาก่อนเลย รวมทั้งยังประสบปัญหากับการใช้วิดีโอคอนเฟอเรนซ์ ด้วยเหตุนี้เธอจึงจำเป็นต้องพึ่งบริการของเทคสตาร์ทอัพอย่างเช่น Candoo ที่ให้คำปรึกษาทางโทรศัพท์ และช่วยให้เธอสามารถผ่านการเรียนออนไลน์ไปได้ อย่างไรก็ตาม เจนคิดว่าอุปสรรคในการใช้เทคโนโลยีสร้างความรู้สึกตึงเครียดให้กับเธออย่างมาก

          เพื่อลดความเหลื่อมล้ำทางดิจิทัล องค์กรบางแห่งและอาสาชุมชนในประเทศสหรัฐอเมริกาได้จัดตั้งสายด่วน และจัดกิจกรรมเวิร์กชอปเพื่อแนะนำการใช้อุปกรณ์ดิจิทัลเบื้องต้นให้แก่ผู้สูงวัย ในสถานพยาบาลและบ้านพักคนชรา มีการมอบหมายให้เจ้าหน้าที่คอยอำนวยความสะดวกให้ผู้สูงวัยที่ประสบปัญหาการใช้งานสมาร์ทโฟนหรือคอมพิวเตอร์โน้ตบุ๊ก สอนการใช้ FaceTime, Skype, Zoom เป็นสื่อกลางในการติดต่อสื่อสารระหว่างผู้สูงวัยกับครอบครัว บ้านพักคนชราบางแห่งในรัฐแมรีแลนด์ นำเครื่องเล่นเกม Nintendo Wii และโปรแกรมดนตรีบำบัด SingFit มาใช้จัดกิจกรรมสันทนาการให้กับผู้สูงวัย   

          ตัวอย่างโครงการที่น่าสนใจ ได้แก่ Teeniors กิจการเพื่อสังคมในรัฐนิวเม็กซิโก ที่มีการจัดคอร์สติวฟรีให้กับผู้สูงวัย โดยให้อาสาสมัครหนุ่มสาวมาเป็นพี่เลี้ยงสอนการใช้งานอุปกรณ์ดิจิทัลแบบตัวต่อตัว ซึ่งผู้เรียนสามารถเรียนรู้ตามอัธยาศัย ขอให้อาสาสมัครสอนอะไรก็ได้ เช่น การใช้อีเมล วิดีโอคอล อัพโหลดหนัง แชร์รูปภาพ หรือสอนการใช้แอพและโปรแกรมต่างๆ เป้าหมายของ Teeniors คือการส่งเสริมให้ผู้สูงวัยสามารถใช้เทคโนโลยีเพื่อติดต่อสื่อสารกับครอบครัว เชื่อมต่อกับชุมชนและสังคมโลก โครงการนี้ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี ค.ศ. 2015 และจนถึงปัจจุบันได้สอนผู้สูงวัยไปแล้วถึง 3,000 คน สร้างงานให้กับวัยรุ่นหนุ่มสาวกว่า 50 คน

อาสาสมัครในโครงการ Teeniors กำลังสอนการใช้งานอุปกรณ์ดิจิทัลกับผู้สูงวัย
Photo : Megan Kamerick/KUNM

ทลายกำแพงเทคโนโลยีด้วย ‘คนกลาง’

          เกล็น วอลล์ รองประธานศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต U3A Network Victoria ประเทศออสเตรเลีย กล่าวว่า ในชุมชนผู้สูงวัยจำเป็นต้องมี “คนกลาง” ที่เชื่อมต่อการสื่อสาร เป็นคนที่ใช้เทคโนโลยีเป็น หรือพยายามเรียนรู้การใช้งาน และสามารถนำประสบการณ์นั้นมาถ่ายทอดให้กับผู้อื่นได้

          เกล็นยกตัวอย่างของคุณยายจิลเลียน ชีแธม วัย 74 ปี ที่สามารถจัดประชุมออนไลน์กับเพื่อนๆ ชมรมหนังสือผ่าน Zoom เป็นครั้งแรกได้สำเร็จ โดยความช่วยเหลือของลูกสาว-นาโอมิ ซึ่งคอยช่วยสอนคุณแม่แบบค่อยเป็นค่อยไป เริ่มต้นจากการสอนให้จิลเลียนหัดใช้วิดีโอคอลบน WhatsApp ก่อน เพื่อให้เคยชินกับการใช้กล้องมือถือ นาโอมิจับจุดสำคัญได้อย่างหนึ่งว่าการสอนผู้สูงวัยให้ได้ผลนั้นจะต้องทำ “โพย” หรือคู่มือลัดที่เข้าใจง่าย โดยเธอจะแคปภาพหน้าจอไปทีละขั้นตอน และใช้คำบรรยายให้น้อยที่สุด ซึ่งคุณยายจิลเลียนก็ได้นำโพยที่ลูกสาวทำมาให้ส่งต่อไปให้กับเพื่อนๆ ในชมรมด้วย

          อีกกรณีศึกษาหนึ่งคือ อาวีนา เต อาโม รับหน้าที่ดูแลคุณแม่วัย 70 ปีที่ป่วยเป็นอัลไซเมอร์ ซึ่งปกติแล้วเธอจะคอยพาแม่ไปเรียนเต้นรำ ออกกำลังกายแอโรบิกบนเก้าอี้ และรำไท้เก๊ก แต่สถานการณ์โควิดทำให้ทุกอย่างต้องย้ายไปสู่โลกออนไลน์หมด อาวีนากับแม่ต้องติดต่อสื่อสารกันผ่านทางอีเมลและ WhatsApp ประสบการณ์ของอาวีนานำมาสู่การสร้างกลุ่มใน Facebook และกำลังสร้างช่องวิดีโอบน YouTube เพื่อแบ่งปันสิ่งที่เธอเรียนรู้เกี่ยวกับการส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีกับผู้สูงวัยให้กับเพื่อนสมาชิกในชมรม

ใช้เทคโนโลยีเชื่อมสัมพันธ์ระหว่างวัย

          นอกจากอุปกรณ์อัจฉริยะ (Smart Devices) ที่ใช้งานง่ายสำหรับผู้สูงวัยและราคาไม่แพงจนเกินไป  เช่น Amazon's Echo Show, The Facebook Portal และ Google's Nest Hub Max แล้ว ครอบครัว
          ฮิลยาร์ดในเมืองเบลฟาสต์ ประเทศไอร์แลนด์เหนือ ได้นำลำโพงอัจฉริยะ Toniebox [1] ที่ออกแบบมาสำหรับเด็ก มาเป็นตัวช่วยในการเชื่อมสัมพันธ์ระหว่างตายายกับหลานๆ ที่ต้องพลัดพรากอยู่ห่างกัน ทั้งที่ก่อนหน้านี้พวกเขาได้ไปมาหาสู่กันบ่อยๆ แต่จำต้องหยุดการพบปะใกล้ชิดในช่วงล็อคดาวน์ ซึ่งคุณแม่เมดห์ ฮิลยาร์ด ได้แก้ปัญหาเฉพาะหน้าด้วยการให้คุณยายวอร์ดวัย 69 ปี กับคุณตาฮิลยาร์ดวัย 76 ปี ใช้แอพมือถืออัดเสียงเล่านิทานส่งมาให้หลานชายทั้งสอง - โรรี วัย 3 ขวบ และฟินน์ วัย 18 เดือนได้ฟังก่อนนอนผ่านทางลำโพง Toniebox นี้ 

เคล็ดลับการสอนเทคโนโลยีใหม่ๆ ให้แก่ผู้สูงวัย

          เว็บไซต์ Papa Blog ได้สรุปแนวทางการสอนเทคโนโลยีให้แก่ผู้สูงวัยไว้ 9 ข้อ คือ

          1. อธิบายให้เห็นความสำคัญ เช่น การใช้แอพสื่อสารจะช่วยให้คุณปู่คุณย่าสามารถติดต่อกับเพื่อนเก่า หรือคุยกับหลานตัวน้อยได้

          2. ใช้ภาษาง่ายๆ

          3. สอนแบบค่อยเป็นค่อยไป

          4. จดบันทึก โดยให้ผู้สูงวัยเขียนขั้นตอนลงในบันทึกช่วยจำ เมื่อไหร่ที่ลืมก็สามารถย้อนดูรายละเอียดในสมุดนั้นได้

          5. ความอดทนคือหัวใจสำคัญ

          6. เสริมสร้างความมั่นใจ เช่น แสดงความยินดีกับความสำเร็จเล็กๆ น้อยๆ เมื่อผู้สูงวัยทำถูกต้อง จะช่วยให้พวกเขามีกำลังใจทำต่อไป

          7. แนะนำเว็บไซต์เรียนออนไลน์ฟรี เช่น TechBoomers, Course Square, Thai MOOC, Skill Lane