ห้องสมุดเมืองเอสโป Library of the Year 2019
Photo © Entressen kirjasto
ห้องสมุดเมืองเอสโป (Espoo City Library) ประเทศฟินแลนด์ ได้รับรางวัลห้องสมุดยอดเยี่ยมประจำปี 2562 จากการประกาศผลในงานเทศกาลหนังสือกรุงลอนดอน หรือ London Book Fair 2019 สามารถเอาชนะห้องสมุดที่เข้ารอบสุดท้ายอีกสองแห่งจากประเทศบราซิลและแซมเบีย
รางวัลห้องสมุดแห่งปี (Library of the Year Award) ของเทศกาลหนังสือกรุงลอนดอน มีชื่ออย่างเป็นทางการคือ International Excellence Awards ซึ่งในปีนั้น เดวิด ลินด์ลีย์ (David Lindley) ผู้ทำหน้าที่ประธานคณะกรรมการตัดสินกล่าวไว้ว่า “ห้องสมุดของฟินแลนด์นั้นมีการให้บริการที่ยอดเยี่ยมเป็นรองแค่บริการน้ำดื่ม![1] คณะกรรมการมีความเห็นตรงกันว่าห้องสมุดเมืองเอสโปเป็นตัวอย่างที่ดีให้โลกได้เล็งเห็นถึงการเปิดกว้างและสร้างสรรค์นวัตกรรมการบริการสำหรับคนทุกคน ประสบความสำเร็จในการปลูกฝังนิสัยการอ่านที่ครอบคลุมทุกกลุ่มอายุ โครงการกิจกรรมเพื่อชุมชนสามารถเข้าถึงจิตใจทุกผู้คนในเมือง เปิดรับการเรียนรู้เทคโนโลยีใหม่ๆ และขยายผลการเรียนรู้ไปยังผู้สูงวัย กลุ่มคนที่มีความต้องการพิเศษ และบรรดาผู้อพยพลี้ภัย”
ห้องสมุดเมืองเอสโปมีจุดเด่นในด้านบริการซึ่งผู้ใช้สามารถเข้าถึงได้อย่างสะดวกง่ายดาย (accessibility) ห้องสมุดมีสาขาจำนวนมากตั้งอยู่ภายในห้างสรรพสินค้า มีบริการจัดส่งหนังสือและห้องสมุดเคลื่อนที่ออกไปให้บริการแก่ผู้อ่านที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ห่างไกล มีบริการพิเศษสำหรับบ้านพักคนชรา และมีห้องสมุดสาขาย่อยขนาดเล็กๆ ตามชานเมืองที่มีช่วงเวลาเปิดปิดอย่างยืดหยุ่น สามารถเปิดให้บริการได้ตั้งแต่เช้าตรู่และปิดในเวลาค่ำโดยไม่ต้องมีเจ้าหน้าที่คอยให้บริการ แต่ผู้ใช้งานจะดูแลและบริการตัวเอง ซึ่งจำต้องอาศัยพื้นฐานของความซื่อสัตย์ไว้วางใจกันและความเข้มแข็งของชุมชนเป็นปัจจัยสำคัญ
Photo © Entressen kirjasto
ห้องสมุดได้ปรับตัวเป็น ‘พื้นที่ที่มีชีวิตชีวาสำหรับผู้คน’ เยาวชนวัยรุ่นมีสถานที่นัดหมายพบปะเพื่อนฝูงในห้องสมุด คนทั่วไปเข้ามาร่วมกิจกรรมเวิร์คช็อปการเล่นอูคูเลเล่ หรือเข้ามาใช้งานพื้นที่เมกเกอร์สเปซ ส่วนผู้อพยพลี้ภัยก็เข้ามาเรียนภาษาฟินนิช และใช้บริการที่จำเป็นจากหน่วยงานของรัฐซึ่งเข้ามาให้บริการแก่คนกลุ่มนี้ถึงในห้องสมุด
เอลเลน การ์ฮูลัมปิ (Ellen Karhulampi) ผู้จัดการฝ่ายบริการห้องสมุด กล่าวว่า “เอสโปเป็นเมืองใหญ่อันดับสองของฟินแลนด์ แต่เราไม่ต้องการห้องสมุดหลักที่ตั้งอยู่แน่นิ่งถาวรเป็นเหมือนอนุสาวรีย์ งานบริการของเราก็คือการรวบรวมผสมผสานสิ่งจำเป็นในชีวิตประจำวันแล้วกระจายออกไปยังผู้คน เรามีห้องสมุดสาขาเกือบ 20 แห่ง รถห้องสมุดเคลื่อนที่ 2 คัน และบริการจัดส่งหนังสือถึงบ้านสำหรับคนที่ไม่สามารถเข้าถึงห้องสมุดได้ด้วยตัวเอง ห้องสมุดขนาดใหญ่จะตั้งอยู่ในศูนย์การค้าและเปิดให้บริการทุกวันไม่มีวันหยุด ส่วนห้องสมุดขนาดเล็กจะกระจายอยู่บริเวณย่านชานเมือง ส่วนใหญ่ดำเนินการโดยให้ผู้ใช้งานบริการตนเอง (self-service libraries) ไม่ต้องมีเจ้าหน้าที่ประจำห้องสมุด โดยทั่วไปจะเปิดให้บริการแต่เช้าตรู่และปิดช้ากว่าปกติ ด้วยวิธีการเช่นนี้เราจึงสามารถเพิ่มระยะเวลาการให้บริการได้เพิ่มขึ้นถึงสองเท่า”
Photo © HelMet-kirjasto
ห้องสมุดเมืองเอสโปเป็นส่วนหนึ่งของเครือข่ายห้องสมุดเขตพื้นที่มหานครเฮลซิงกิ (Helsinki Metropolitan Area Libraries) และห้องสมุดในฟินแลนด์ทุกแห่งล้วนปรับตัวไปในทิศทางเดียวกัน ดังนั้น รางวัลที่ห้องสมุดเมืองเอสโปได้รับจึงแสดงให้เห็นถึงการยอมรับในระดับนานาชาติว่าการทำงานมาอย่างยาวนานของห้องสมุดในฟินแลนด์นั้น บัดนี้เกิดความเปลี่ยนแปลงก้าวหน้าจนประสบผลให้เห็นแล้ว และเป็นผลสำเร็จเชิงประจักษ์ของห้องสมุดทุกแห่งในประเทศฟินแลนด์ มิใช่แต่เพียงเฉพาะห้องสมุดเมืองเอสโป
ภายหลังจากได้รับรางวัลไม่นาน แฟนคลับห้องสมุดเมืองเอสโปรายหนึ่งถึงกับโพสต์ข้อความขนาดยาวเพื่อแบ่งปันประสบการณ์ที่ตนเองได้รับจากการใช้บริการห้องสมุดแห่งนี้ และยังกึ่งแนะนำให้ห้องสมุดอื่นๆ ทั่วโลกได้ลองนำเอาแนวคิดและแนวทางการให้บริการไปปรับใช้ โดยระบุถึง 10 เหตุผลที่ห้องสมุดเมืองเอสโปเป็นห้องสมุดสุดเจ๋ง [2] ดังนี้
1. มีห้องสมุดสาขาทั้งขนาดใหญ่และเล็กกระจายอยู่ทุกมุมของเมือง
2. ผู้ใช้สามารถสืบค้น เลือก สั่ง และรับหนังสือได้จากทุกสาขาที่สะดวก
3. ไม่ได้มีแค่หนังสือให้ยืม แต่ยังมีเพลง หนัง วิดีโอเกม บอร์ดเกม เครื่องมืออุปกรณ์งานช่าง ให้ยืมฟรี
4. เป็นพื้นที่ปลอดภัย ทุกคนเข้าถึงได้
5. มีหนังสือหลากหลายภาษา และคอลเลกชั่นนานาชาติ
6. ห้องสมุดส่วนใหญ่เปิดทุกวัน และ (บางที) ยังเปิดหลังเวลาทำงาน (ถ้ายังมีผู้ใช้บริการ)
7. มีพื้นที่สำหรับให้เด็กๆ เล่น
8. มีพื้นที่สำหรับจัดกิจกรรมหลากหลายรูปแบบ
9. เข้าถึงได้ทางออนไลน์ ออกแบบปฏิสัมพันธ์กับผู้ใช้ (user interface) ที่ดึงดูดน่าสนใจใช้งานง่าย
10. ห้องสมุดเป็นของชุมชน สร้างขึ้นบนพื้นฐานของความไว้วางใจ การแบ่งปัน ไม่แบ่งแยกกีดกัน เน้นการมีส่วนร่วม ประชาชนร่วมรับผิดชอบและดูแล
วีดิทัศน์ เรื่อง ทำไมห้องสมุดฟินแลนด์จึงดีที่สุดในโลก
ที่มา:
https://www.espoo.fi/en-US/Espoo_city_library_is_the_best_in_the_wo(155644)
http://www.designinglibraries.org.uk/index.asp?PageID=1591
https://www.goodnewsfinland.com/espoo-library-awarded-as-world-s-best-in-london/
https://www.theelephantmum.com/espoo-city-library/
[1] คำพูดเปรียบเปรยจากข้อเท็จจริงในการสำรวจความพึงพอใจของประชาชนฟินแลนด์ที่มีต่อการให้บริการภาครัฐ พบว่า หน่วยงานการประปาเมืองเอสโปได้คะแนนสูงสุดเป็นที่หนึ่ง ส่วนการให้บริการของห้องสมุดได้รับคะแนนเป็นลำดับที่สอง
[2] รายละเอียด ดู “10 Reasons Why Espoo City Library Is Awesome” ใน https://www.theelephantmum.com/espoo-city-library/
