เปลี่ยนเรื่องเล่นเป็นการเรียนรู้ มาออกแบบบอร์ดเกมเพื่อสร้างความเปลี่ยนแปลง
ปัจจุบันบอร์ดเกมเริ่มเป็นที่นิยมมากขึ้น บ่งบอกได้จากความหลากหลายของเกมที่มีเนื้อหาเฉพาะทางมากขึ้นเรื่อยๆ แถมไม่ได้จำกัดแค่การเล่นเพื่อความเพลิดเพลินเพียงอย่างเดียว เช่น เกมแนววางแผน อย่าง Game of Thrones หรือเกมแนวจับจอมโกหก ไขปริศนา อย่าง The Resistance: Avalon และ Unlock มากไปกว่านี้บอร์ดเกมยังถูกออกแบบไปใช้ในห้องเรียน เพื่อเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการเรียนรู้ด้านต่างๆ
เพราะการเล่นของเด็ก คือการเรียนรู้รูปแบบหนึ่ง สถาบันอุทยานการเรียนรู้ TK Park หน่วยงานด้านการส่งเสริมการอ่านและการเรียนรู้ จึงให้ความสำคัญกับการเรียนรู้หลากหลายรูปแบบ จัดโครงการ “Print & Play Awards เล่น เรียนรู้ ไร้พรมแดน” พร้อมกับชวนผู้เชี่ยวชาญด้านการออกแบบบอร์ดเกม นำโดย ดร.เดชรัต สุขกำเนิด ผู้ก่อตั้งกลุ่มเถื่อนเกม Deschooling game และวิทยากรสอนออกแบบบอร์ดเกมเพื่อการเรียนรู้ คุณวัชริศ ถนอมทรัพย์ นักออกแบบบอร์ดเกม พร้อมกับ 2 ตัวแทน ออย-นายณพวัฒน์ ทับล้อม และปิง-นายไตรเทพ เหล่าสดนันท์ จากทีมเด็กก่อบอร์ด มาร่วมเสวนาในหัวข้อ “เปลี่ยนเรื่องเล่นเป็นการเรียนรู้” เพื่อมอบกระบวนการเรียนรู้ผ่านเกม
วางหมากบอร์ดเกม วางหมากชีวิต
การเข้ามาสู่โลกของเกมของ ดร.เดชรัต หัวหน้าภาควิชาเศรษฐศาสตร์เกษตรและทรัพยากร คณะเศรษฐศาสตร์ ม.เกษตรศาสตร์ เริ่มมาจากการเรียนรู้เรื่องบอร์ดเกมจากลูกชาย (แดนไท สุขกำเนิด) ที่ตอนนั้นเข้าไปเป็นสมาชิกชมรมบอร์ดเกม และการไปพบเจอกลุ่มคนที่สนใจเรื่องเดียวกัน ก่อนจะรวมตัวกันเป็นกลุ่มเถื่อนเกม กลุ่มที่ใช้ความชอบในฐานะคนเล่นเกม และความสามารถหลักในฐานะนักวิชาการ กราฟิกดีไซเนอร์ และนักออกแบบการเรียนรู้ จนเกิดความลงตัวในการสร้าง เกมเพื่อการเรียนรู้ โดยในงานเสวนา ดร.เดชรัต ได้กล่าวว่าบอร์ดเกมคือเกมรูปแบบหนึ่งที่ใช้ทักษะความคิดหรือสื่อที่สามารถนําไปใช้กับเนื้อหา เรื่องราวต่างๆ ให้ผู้เล่น ผู้สนใจทุกเพศทุกวัยได้เข้าถึงในสาระนั้นๆ ได้อย่างปลอดภัยและสนุก
ส่วนคุณวัชริศ ถนอมทรัพย์ นักออกแบบบอร์ดเกม เสริมว่าบอร์ดเกม เป็นเกมที่สามารถเล่นได้ทุกคน ทุกวัย อีกทั้งยังช่วยลดช่องว่างระหว่างวัยของผู้เล่น ทําให้เกิดบรรยากาศการเรียนรู้ร่วมกันที่ไร้ระยะห่างทางความคิด เช่นเดียวกับ 2 ตัวแทนนักออกแบบเยาวชน ที่มีมุมมองตรงกันว่าบอร์ดเกม สามารถสร้างการเรียนรู้ในชีวิตได้ ขณะเดียวกันก็ช่วยสร้างมิตรภาพที่ดี ได้พบปะกลุ่มคนที่ชอบเรื่องเดียวกัน ได้ เพื่อน พี่น้องที่สามารถแลกเปลี่ยนประสบการณ์ต่างๆ ร่วมกัน
การออกแบบบอร์ดเกม เพื่อการเรียนรู้
ในบทบาทอาจารย์และเป็นวิทยากรสอนออกแบบบอร์ดเกมเพื่อการเรียนรู้ ดร. เดชรัตตระหนักเสมอว่าเขามีหน้าที่เชื่อมองค์ความรู้เข้ากับสังคมให้เด็กๆ ได้เรียนรู้ ซึ่งเกมเป็นเครื่องมือที่ทรงพลังในการจำลองสถานการณ์ ให้ผู้เล่นได้ทดลองแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ เพราะในชีวิตจริงไม่ใช่ทุกคนที่จะได้สัมผัสประสบการณ์เหล่านั้น ฉะนั้นหน้าที่ของนักออกแบบเกม คือ การทำให้ผู้เล่นได้สัมผัสประสบการณ์นั้นๆ โดยไม่ต้องไปลองทำเรื่องเหล่านั้นในชีวิตจริง แล้วนำความรู้มาเป็นปัจจัยเสริมหนุน เพื่อให้ผู้เล่นเกิดความรู้สึกและเข้าใจเรื่องนั้นๆ ได้อย่างลึกซึ้ง
การออกแบบเกมจึงต้องกำหนดความรู้ ความรู้สึกและประสบการณ์ ที่ตั้งใจจะให้ผู้เล่นได้รับ เพื่อให้เกมบรรลุเป้าหมาย จากนั้นต้องนำเกมไปทดลองเล่นกับกลุ่มเป้าหมาย เพื่อตรวจสอบกลไกว่าผู้เล่นได้รับสารตามที่เราตั้งไว้หรือไม่ ก่อนจะนำไปพัฒนาต่อไปจนกว่าเกมจะประสบความสำเร็จ
ทางด้าน คุณวัชริศ ได้เปิดเผยมุมมองของนักออกแบบบอร์ดเกมว่า “การเป็นผู้ออกแบบเกม เราไม่อาจทราบว่าผู้เล่นแต่ละคนมีประสบการณ์ต่างกันอย่างไร ฉะนั้นเวลาออกแบบเกม เราต้องคิดให้รอบด้าน ต้องทดสอบเล่นเกมที่เราออกแบบจนเจอทุกแง่มุมของเกม อย่างเราตอนเป็นโค้ชในโครงการ Print & Play Awards เวลาๆ น้องมาเสนอคอนเซ็ปต์ เราก็จะพยายามถามว่าน้องๆ อยากสื่อสารเกมนี้กับใคร สื่อสารอะไร จะดำเนินเกมไปทิศทางไหน ถามไปลึกถึงกลไกของเกม ที่สำคัญคือให้น้องๆ ทดสอบเกม เพื่อหาฟีตแบคมาคุยและพัฒนาเกมให้ดีมากยิ่งขึ้น”
สำหรับ ออยและปิง ที่จากนักเล่นบอร์ดเกมได้ขยับมาทดลองเป็นผู้สร้างบอร์ดเกมในโครงการ“Print & Play Awards เล่น เรียนรู้ ไร้พรมแดน” มองว่า มุมมองต่างกันมาก จากที่เป็นเคยเป็นผู้รับสาร ต้องมาเป็นผู้ผลิตสาร แต่ในเวลาเดียวกันการได้เป็นผู้ออกแบบบอร์ดเกมในกิจกรรมครั้งนี้ ก็ได้ช่วยฝึกระบบความคิดที่กว้างและรอบด้านมากขึ้น ที่สำคัญได้ฝึกการใช้ชีวิตไปในตัว 
การออกแบบบอร์ดเกม เริ่มต้นด้วยการลงมือทำ
สำหรับการอยากเริ่มต้นเป็นนักออกแบบเกม ทั้ง 2 ผู้เชี่ยวชาญดร.เดชรัต และคุณวัชริศ มองไปในทิศทางเดียวกันว่า ต้องเริ่มต้นด้วยการคิดและลงมือทำ พร้อมกับยกตัวอย่างกิจกรรมของโครงการ “Print & Play Awards เล่น เรียนรู้ ไร้พรมแดน” ที่เปิดโครงการให้เยาวชนได้มีพื้นที่ออกแบบบอร์ดเกมด้วยตัวเอง เป็นอีกสนามที่น่าสนใจ และสามารถสร้างประสบการณ์เริ่มต้นให้กับผู้สนใจการออกแบบบอร์ดเกมได้เป็นอย่างดี
“การออกแบบเกม สำหรับผมมองว่าเริ่มต้นจากการลงมือทำสำคัญที่สุด คิดอะไรได้ลองทำไปก่อน บอร์ดเกมไม่มีกฎผิดถูก ที่สำคัญคือเริ่มจากเกมที่มาจากไอเดียของตัวเราเอง แล้วยอมรับฟีดแบคต่างๆ ให้ได้ คือต้องบาลานซ์ตัวตนของเรากับฟีดแบคของผู้เล่นให้เหมาะสม” คุณวัชริศ พูดถึงคุณสมบัติของการเป็นนักออกแบบบอร์ดเกมที่ดี
ดร. เดชรัต อธิบายเสริมว่า “เราควรออกแบบเกมที่เป็นตัวตนของเรา แต่การเปลี่ยนจากสิ่งที่เราเคยคิด ผมว่าเป็นเรื่องสำคัญเหมือนกัน ซึ่งไม่ใช่แค่ในเกมนะ ผมมองว่าการดำเนินชีวิตก็เหมือนกัน เช่นชีวิตที่เราคิดว่าเคยสอนแบบยืนหน้าห้อง เปิดสไลด์ทีละหน้า พอมีโควิดก็ต้องเปลี่ยนเป็นสอนออนไลน์แล้ว ผมคิดว่าภาวะที่นักออกแบบได้เผชิญได้ฝึกตัวเอง แม้ว่าในอนาคตเขาจะไม่ได้เป็นนักออกแบบมืออาชีพ แต่การได้ลองออกแบบบอร์ดเกมจะเป็นประสบการณ์ที่มีคุณค่ามากกับชีวิตเขา ”
นอกจากนี้ ดร.เดชรัต ได้อธิบายเพิ่มเติมถึงรูปแบบกิจกรรมบอร์ดเกม Print & Play ในโครงการนี้ว่าคือ บอร์ดเกมหรือการ์ดเกมที่ทุกคนสามารถพิมพ์ขึ้นมาเล่นเองได้ ฟรีๆ เพื่อการมุ่งสร้างและส่งเสริมการเรียนรู้แบบไร้พรมแดน
