5 นิทานอ่านเพื่อเปิดพื้นที่ทางความคิด
คุณพ่อคุณแม่ที่เลี้ยงลูกด้วยนิทานโดยอ่านให้ฟังตั้งแต่วัยแรกเริ่มของชีวิตและยังคงอ่านอย่างต่อเนื่อง คงจะเห็นพัฒนาการที่โดดเด่นหลายๆ ด้าน โดยเฉพาะด้านอารมณ์ การรู้ภาษาและจินตนาการ
นิทานมีบทบาทอย่างมากในการพัฒนาจินตนาการ เมื่อเขาได้ยินเสียง ขณะที่ตามองภาพ ในสมองจะเกิดเป็นภาพเคลื่อนไหวอย่างต่อเนื่อง
จินตนาการเป็นพื้นฐานของการคิดทุกรูปแบบ ในช่วงปฐมวัยที่เป็นเวลาทองของชีวิต ถ้าเด็กๆ ได้ฟังนิทานที่เปิดโอกาสให้เขาได้จินตนาการอย่างอิสระและมีพื้นที่ให้สมองคิดต่อยอดไปอีกกว้างไกล จะเป็นการวางรากฐานและเป็นประโยชน์ต่อระบบการคิดและการเรียนรู้ในอนาคต
ญี่ปุ่นเป็นประเทศหนึ่งที่มีวิทยาการด้านการสร้างสรรค์นิทานภาพได้อย่างยอดเยี่ยม มีความโดดเด่นและหลากหลายในการเล่าเรื่องราวและสร้างภาพประกอบ มีนิทานภาพหลายเรื่องอ่านแล้วอารมณ์เบิกบาน เกิดแรงบันดาลใจ และสร้างพลังแห่งความคิด
ชวนมารู้จัก 5 นิทานภาพญี่ปุ่นที่เปิดพื้นที่ให้สมองได้ขยายและใช้ความคิดอย่างอิสระ กว้างไกล ผ่านเทคนิคการนำเสนอเรื่องราวและการสร้างภาพประกอบอย่างหลากหลาย แปลกใหม่และน่าทึ่ง
“ไม่ได้ใช้เวทมนต์และไม่ได้ทำเทคนิคพิเศษใดๆทั้งสิ้น แค่น้ำกับแก้วธรรมดาๆ ก็ทำสิ่งมหัศจรรย์ให้เกิดขึ้นได้”
“สตรอว์เบอรีธรรมดาที่เราเห็นกันตามปกติ พอเอาไปวางหลังแก้ว เบี้ยวไปเลย”
“เห็ดชิเมจิ พอเอาไปวางหลังแก้ว กลายเป็นคางคกขึ้นมาในทันที”
“กาน้ำชา พอเอาไปวางหลังแก้ว กลายเป็นนอแรด”
“ส้อม 1 คัน ก้อกลายเป็น 2 คัน ชี้ไปทางนู้น ชี้มาทางนี้”
“เกิดอะไรขึ้นกันนี่!?”
“ขวดก็ทำได้นะ ขวดทำให้กล้วยเบี้ยวไปเลย”
ใช้ขวดและแก้วหลากหลายแบบก็จะได้ความมหัศจรรย์หลากหลายแบบ เวทมนต์ของแก้วและน้ำ ลองมาเล่นกันดูสิ! ลองมาส่องกันดูสิ!
สุดยอดนิทานภาพถ่ายที่มีวิธีการนำเสนอเรื่องราวได้อย่างน่าทึ่ง อ่านสนุก ชวนติดตามตั้งแต่ต้นจนจบเรื่อง ภาษากะทัดรัดและสื่อความหมายได้อย่างดี และเต็มไปด้วยอารมณ์ขัน ภาพประกอบใช้ภาพถ่ายที่นำเสนอได้อย่างน่าสนใจ ชัดเจน ชวนให้สมองสนใจ
นิทานที่เต็มไปด้วยแรงบันดาลใจ มีอะไรบางอย่างชักชวนให้เราลองทำต่อ
มีภาพอะไรบางอย่างเกิดขึ้นในหัวของเรา มีไอเดียดีๆ เกิดขึ้น
“ถ้าลองแบบนี้ล่ะ จะเกิดอะไรขึ้นนะ?”
ลองมาทดสอบจินตนาการและมุมมองของเด็กๆ ดูนะ
มองจากด้านบน
คืออะไรกันนะ? ถ้ายังคิดไม่ออก ลองดูจากด้านข้าง
มองจากด้านบน
นึกออกหรือยังคะ? ถ้ายังคิดไม่ออก ลองดูจากด้านข้าง
มองจากด้านข้าง
แล้วลองมองจากด้านบนเหมือนที่คิดไว้ไหมนะ
“มีของบางอย่างต้องมองจากด้านบน ถึงจะเห็นชัดเจน แต่ของบางอย่างก็ต้องมองจากด้านข้างนะ”
“มีของที่คุ้นเคยบางอย่าง ดูแปลกตาไปเมื่อเรามองอีกด้านหนึ่ง”
“うえからみたり よこからみたり (Let’s Look from Above and from the Side)” นิทานมีมุมมองชวนให้สมองคิดและมองให้รอบด้าน นำเสนอเรื่องราวโดยใช้ภาพและคำซ้ำๆ ในการสื่อความหมาย “มองจากด้านบน แล้วลองมองจากด้านข้าง” มองจากด้านไหนทำให้เราเห็นได้ชัดเจนกว่ากันนะ?
นิทานอ่านสนุก กระตุ้นให้สมองคิดและสร้างภาพในสมองอย่างต่อเนื่อง ดำเนินเรื่องราวอย่างเรียบง่าย ใช้ภาษาสั้น กะทัดรัด และใช้มุมมองภาพจากสิ่งใกล้ตัวในการสร้างความสนใจ
มองภาพจากนิทานแล้ว ลองมาดูภาพจากสิ่งรอบตัวเด็กๆ กันดูสักนิดนะ บางครั้งสิ่งที่เราเคยเห็นจากมุมนี้ ถ้ามองจากมุมอื่นจะเปลี่ยนไปจากมุมที่เราเคยเห็นมากไหมนะ มีหลายสิ่งหลายอย่างที่มีมุมมองหลายแบบนะ และแต่ละมุมอาจไม่เหมือนกันเลย
“สิ่งต่างๆ มีหลายด้านนะ ลองมองรอบด้านแล้วหรือยัง?”
“มีด ที่เรารู้จักใช้ทำอะไรได้บ้าง? “หั่น สับ ปาด ปอก ตัด ซอย เฉือน หรือตักแยม”
แต่ “มีด” อันนี้สามารถทำในสิ่งที่น่าทึ่ง เพราะมัน “งอ” “บิด” “หัก “แตก” และ "ละลาย” ได้
ที่มันทำอย่างนี้ได้เพราะมันเป็น “มีดประหลาด”
มีดประหลาดมัน “ฉีก” ได้ พอลมพัดมาก็ “ปลิวกระจาย”
มีดปดระหลาดมัน “ยืด”และ “พอง” ได้ พอพองมากๆ มันก้อ “แตกดังโพล๊ะ” และมันก็กลับมาเป็นเหมือนเดิมได้ ที่มันทำอย่างนี้ได้เพราะมันเป็น “มีดประหลาด”
นิทานแสนน่าทึ่งที่ตรึงอารมณ์และความคิดของเด็กๆ ให้จดจ่ออยู่กับความมหัศจรรย์ของมีด “มันจะทำอย่างนี้ได้ด้วยหรือนี่ และมันจะทำอะไรได้อีกนะ?”
นิทานมีความโดดเด่นเรื่องกลวิธีการนำเสนอเรื่องราว และภาพประกอบที่แปลกใหม่ ชวนติดตามตั้งแต่หน้าแรกจนหน้าสุดท้าย ใช้ภาพเป็นหลักในการสื่อความหมาย ชวนให้เด็กๆ คิดนอกกรอบ คิดใหม่และขยายออกไปได้อีกอย่างกว้างไกล
“ถ้ามีดทำสิ่งประหลาดได้ขนาดนี้ ช้อน จะทำอะไรได้บ้างนะ?”
…เมื่อคุณตาเดินแบกร่มพาหลานชายมาเที่ยวทะเล
“กว้างจริงๆ นะครับคุณตา” “ก็เป็นทะเลนี่นา มันก็กว้างอย่างนี้แหละ”
เมื่อไปทะเลเราจะเห็นอะไรบ้างนะ?
“เรือหรือคนกำลังว่ายน้ำ” ก็เป็นทะเลนี่นา ก็ต้องเห็นเป็นธรรมดา
…มีบางสิ่งมาเยือนท้องทะเล สิ่งนั้นลอยมากจากฟากฟ้าและทำสิ่งมหัศจรรย์ บางครั้งเปลี่ยนตัวเป็นช้าง บางครั้งเป็นม้า เป็นงู และเปลี่ยนมาเป็นผู้หญิง เธอให้คุณตากินของบางอย่าง “คุกกี้ดวงดาว”
ขากลับคุณตาใช้ร่ม “เหาะ” กลับบ้าน เกิดอะไรขึ้นนะ?
คุณตาน่าจะเกิดไอเดียดีๆ ขึ้นมาอีกหลายอย่าง
...นิทานภาพที่เล่าเรื่องผ่านบทสนทนาระหว่างตากับหลาน ใช้ภาษาเรียบง่ายแฝงไว้ด้วยอารมณ์ขัน แต่ซ่อนความหมายและมีนัยอย่างลุ่มลึกถึงการคิดและทำสิ่งใหม่ๆ
“ไอเดีย” จะทำให้เราใช้สิ่งที่มีอยู่ในรูปแบบใหม่ๆ ในทางที่สร้างสรรค์ขึ้น
…ภาพประกอบโดดเด่น มีเอกลักษณ์และให้ความรู้สึกมีชีวิตชีวา นิทานมากด้วยคุณค่า สอนเราเปิดความคิดให้กว้างไกลเหมือนทะเล
…เก้าอี้ตัวนี้ประกอบขึ้นจากไม้แบบต่างๆ และถูกยึดไว้ด้วยตะปู ข้างในเก้าอี้ตัวนี้มีตะปูกี่ตัวกันนะ?
…ที่ปลายปากกาลูกลื่น มีความลับซ่อนอยู่
…ในกล่องใบนี้มีกรรไกรและคลิปหนีบกระดาษ เมื่อปิดฝากล่องและวางแม่เหล็กลงไป จะเกิดอะไรขึ้นภายในกล่อง?
“中を そうぞうしてみよ (Imagine The Inside)” หนังสือภาพสำหรับเด็กแนววิทยาศาสตร์ที่จะช่วยกระตุ้นความสนใจ อยากรู้อยากค้นหา และเปิดประตูไปสู่โลกการเรียนรู้ด้านวิทยาศาสตร์ ใช้ภาพถ่ายเล่าเรื่อง ตั้งประเด็นคำถามชวนเด็กๆ ให้มองลึกลงไป สิ่งของที่เราเคยเห็นกันในชีวิตประจำวันอย่างเก้าอี้ กระปุกออมสิน จริงๆ แล้วข้างในมีอะไรอยู่ในนั้นบ้าง นอกจากภาพถ่ายแล้วยังใช้ภาพเอ็กซเรย์เพื่อให้เด็กๆ ได้มองทะลุ เห็นสิ่งของที่ซ่อนอยู่ในนั้น
1. เทคนิคการนำเสนอเนื้อหา และการสร้างภาพประกอบมีความโดดเด่น นำเสนอโดยใช้ภาพถ่ายและภาพเอ็กซเรย์จากของจริง น่าสนใจ แปลกใหม่ มีการตั้งประเด็นและใช้คำถามชวนคิดและติดตามว่าหน้าต่อไปคืออะไร
2. นิทานช่วยให้เด็กๆ หรือแม้แต่ผู้ใหญ่ได้ใช้และฝึกฝนทักษะการสังเกต และพิจารณาอย่างละเอียดถี่ถ้วน ใช้จินตนาการ กระตุ้นให้เกิดการสร้างภาพในสมอง นิทานท้าทายและสามารถทดสอบได้เป็นอย่างดีว่าสมองส่วนจินตนาการของเรายังทำงานได้ดีแค่ไหน
5 นิทานอ่านเพื่อเปิดพื้นที่ทางความคิด ด้วยวิธีการเล่าเรื่องราว การสร้างภาพประกอบที่หลากหลาย แปลกใหม่ หรือนำเสนอมุมมองบางอย่างที่เปิดโอกาสให้สมองคิดหรือสร้างความคิดใหม่ๆ ออกมาอย่างอิสระ สิ่งเหล่านี้มีคุณค่าและมีความหมายสำหรับเด็กอย่างยิ่ง จินตนาการและอิสระทางความคิดนี้เป็นต้นทุนสำคัญของการก่อรูปทางความคิดในทุกรูปแบบ รวมถึงการสร้าง “ไอเดีย” ในอนาคตด้วย
การมี “ไอเดีย” เป็นสิ่งที่มีความสำคัญและมีความหมายอย่างยิ่งในโลกอนาคต เด็กที่มีไอเดียจะอยู่รอด เพราะไอเดียจะ “เพิ่มมูลค่า” และ”ขาย” ได้เสมอ นิทานที่ดีช่วยได้
อุษา ศรีนวล
ฝ่ายกิจกรรมการเรียนรู้
สถาบันอุทยานการเรียนรู้
