เล่านิทาน อ่านท้องถิ่น ที่เทศกาลนิทานสาระท้องถิ่นภาคเหนือ

          เมื่อวันที่ 28 กันยายน 2568 นายวัฒนชัย วินิจจะกูล ผู้ช่วยผู้อำนวยการสถาบันอุทยานการเรียนรู้ TK Park ร่วมงาน “เทศกาลนิทานสาระท้องถิ่นภาคเหนือ” ณ ห้องสมุดประชาชนจังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งเกิดจากความร่วมมือของสถาบันอุทยานการเรียนรู้ TK Park ภาคีห้องสมุดประชาชนจังหวัดเชียงใหม่ กลุ่มเชียงใหม่อ่าน และเครือข่ายการเรียนรู้ในพื้นที่ภาคเหนือ เพื่อให้เด็ก เยาวชน และประชาชน ได้รับประสบการณ์ตรงจากการอ่าน ฟัง และร่วมกิจกรรมที่สร้างสรรค์จากนิทานสาระท้องถิ่น สามารถนำไปใช้ต่อยอดในห้องสมุด โรงเรียน ชุมชน เป็นการสร้างความภาคภูมิใจในท้องถิ่น และเป็นเวทีสานสร้างเครือข่ายคนทำงานด้านการเรียนรู้ ให้เข้มแข็งและขยายวงให้กว้างขึ้น 

          ในงานบรรยากาศคึกคักและอบอุ่น เต็มไปด้วยรอยยิ้มและเสียงหัวเราะ มีกิจกรรมให้เด็ก ๆ ได้สนุกและเรียนรู้ร่วมกับผู้ปกครอง ทั้งกิจกรรมเล่านิทาน นิทรรศการ และฐานการเรียนรู้ที่เชื่อมโยงกับสิ่งแวดล้อม วัฒนธรรม และวิถีชีวิตของท้องถิ่นจำนวน 10 ฐาน โดยทุกกิจกรรมต่อยอดมาจากเนื้อหาของหนังสือนิทานภาพสาระท้องถิ่น ทั้งของจังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย พะเยา และจังหวัดแพร่ เช่น ฐานสวนผักมหัศจรรย์ ผักพื้นบ้าน คำเมือง และสรรพคุณ เกมบิงโกเมล็ด จับคู่เมล็ด และเวิร์กช็อป Seed Balls สมุดโบราณพับสา การทำผ้ามัดย้อมจากใบห้อม รวมทั้งนิทรรศการ นิทานบ้านเฮา และมุมหนังสือพิเศษของห้องสมุด โดยเด็ก ๆ จูงมือผู้ปกครองมาร่วมงานรวมกว่า 300 คน 

          นายวัฒนชัย วินิจจะกูล เล่าถึงคุณค่าของนิทานสาระท้องถิ่นที่เกิดจากกระบวนการมีส่วนร่วมของคนในท้องถิ่นว่า เป็นนิทานที่แสนวิเศษ ผ่านกระบวนการที่แสนวิเศษ จากเรื่องราวท้องถิ่น โดยนักเขียนและนักวาดในท้องถิ่น เป็นนิทานของจังหวัด เพื่อประโยชน์ของเด็กทั้งประเทศ เพราะ TK Park จะจัดส่งหนังสือทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ 20 เรื่อง จำนวน 40 ปก ไปยังศูนย์พัฒนาเด็กเล็กจำนวน 101 แห่ง ทั่วประเทศ และยังสามารถเข้าถึงและดาวน์โหลด E-book ได้บนเว็บไซต์ของ TK Park นอกจากนี้ พร้อมย้ำว่า “นิทานจะเป็นเครื่องมือที่ช่วยปลุกพลังจินตนาการ สร้างความคิดสร้างสรรค์ และต่อยอดการเรียนรู้ตลอดชีวิต”

          ขณะที่ ดร.ประภาภรณ์ คำโอภาส ผู้อำนวยการศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้ระดับอำเภอเมืองเชียงใหม่ กล่าวเสริมว่า เทศกาลครั้งนี้เปิดพื้นที่สร้างสรรค์ให้ผู้เล่า ผู้แต่ง และผู้ฟังได้มาพบกัน พร้อมทั้งเปิดตัวห้องสมุดประชาชนโฉมใหม่ เพื่อเป็นพื้นที่การเรียนรู้ของทุกคนในชุมชน และทุกคนเป็นเจ้าของ ด้านคุณทัทยา อนุสสรราชกิจ เลขาธิการสภาการอ่านและการเรียนรู้จังหวัดเชียงใหม่ ย้ำถึงเป้าหมายสำคัญของงานว่า ต้องการให้เด็กและครอบครัวได้ใช้เวลาคุณภาพร่วมกันผ่านการอ่านและการเล่านิทานร่วมสมัย เชื่อมโยงภูมิปัญญาท้องถิ่นกับการเรียนรู้ยุคปัจจุบัน งานในวันนี้จึงไม่เพียงเป็นการเล่านิทาน แต่คือการสร้างแรงบันดาลใจ เติมพลังความภูมิใจในรากเหง้า และชวนทุกคนก้าวไปบนเส้นทางการเรียนรู้ตลอดชีวิตร่วมกัน

          เทศกาลครั้งนี้จึงไม่เพียงสร้างความสนุกสนาน และสร้างโอกาสด้านการเรียนรู้คุณค่าของท้องถิ่น โดยการเชื่อมโยงนิทานกับวัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อมในพื้นที่เท่านั้น แต่ยังเป็นเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้กระบวนการทำงานของเครือข่ายคนทำงานด้านการส่งเสริมการอ่านและการเรียนรู้ให้เข้มแข็งยิ่งขึ้นด้วย

          ข้อมูลฐานกิจกรรมทั้ง 10 ฐาน

          ฐานที่ 1 เวทีเล่านิทานสาระท้องถิ่น โดยครูโก้ จันทิมา กิติศรี

          เด็ก ๆ และครอบครัวได้ฟังนิทานสาระท้องถิ่นภาคเหนือ ที่สะท้อนเรื่องราวของเชียงใหม่ เชียงราย แพร่ พะเยา ซึ่งเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม วัฒนธรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่น ผ่านการเล่าแบบสนุกสนาน และชวนเด็ก ๆ มีส่วนร่วม

          ฐานที่ 2 สวนผักมหัศจรรย์  โดยเครือข่ายเขียวสวยหอม  

          เด็ก ๆ ได้ทดลองปลูกผักพื้นบ้านง่าย ๆ เช่น ผักบุ้ง ตำลึง โหระพา ลงในถุงเล็กหรือกระถาง เพื่อให้เรียนรู้ว่า ผักเหล่านี้อยู่คู่ครัวไทยมานาน และสามารถปลูกเองที่บ้านได้    

          ฐานที่ 3 ผักพื้นบ้าน คำเมือง และสรรพคุณ โดยครูตุ๋ย ครูภูมิปัญญาตัวเมือง

          เด็ก ๆ ได้เล่นเกมทายชื่อผักพื้นบ้านเป็นภาษาเหนือ เช่น “บะเขือ” (มะเขือ), “บะแต๋ง” (แตงกวา) ฯลฯ พร้อมเรียนรู้สรรพคุณสมุนไพรของผักแต่ละชนิด เช่น “ตะไคร้ช่วยแก้ท้องอืด” สนุกและได้ความรู้ในเวลาเดียวกัน

          ฐานที่ 4 เกมบิงโกเมล็ด จับคู่เมล็ด โดยศูนย์ธรรมชาติวิทยาดอยสุเทพเฉลิมพระเกียรติฯ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

          โชว์ขวดโหลเมล็ด สัมผัสเมล็ดจริง ๆ เด็ก ๆ ได้ความรู้เกี่ยวกับธรรมชาติของพืชพันธุ์บนดอยสุเทพ   

          ฐานที่ 5 สมุดโบราณพับสา โดยห้องสมุดประชาชนจังหวัดเชียงใหม่  

          ฝึกเย็บสมุดแบบล้านนาโบราณด้วยกระดาษสา เด็ก ๆ ได้ทั้งงานฝีมือและได้สมุดทำมือกลับบ้าน ใช้เขียนหรือวาดรูปต่อยอดความคิดสร้างสรรค์

          ฐานที่ 6 มหัศจรรย์ผ้ามัดย้อม ‘หม้อห้อมโมเดลป้าเหงี่ยม‘ โดยห้องสมุดประชาชนจังหวัดแพร่  

          เด็ก ๆ ได้ทดลองทำผ้ามัดย้อมด้วยตัวเอง ซึ่งเป็นกิจกรรมท้ายเล่มในนิทาน “ภารกิจพิชิตห้อม”  

          ฐานที่ 7 หมู่บ้านธัญพืชสร้างสรรค์ โดยโครงการสตรีนานาชาติพันธุ์  อ. แม่สาย จ. เชียงราย  

          ใช้เมล็ดถั่วและธัญพืชหลากชนิด (ถั่วแดง งา ข้าวโพด ข้าวสาร) มาจัดเรียงเป็นภาพบ้านของชนเผ่า เช่น บ้านม้ง บ้านกะเหรี่ยง บ้านลัวะ เด็ก ๆ ได้เรียนรู้วิถีชีวิตของพี่น้องชาติพันธุ์ ผ่านการสร้างสรรค์งานศิลปะ

          ฐานที่ 8 เกลือหอมดอกไม้เมือง โดยกลุ่มฅนวัยใส   

          กิจกรรมทำ “ถุงเกลือหอม” จากดอกไม้พื้นถิ่น เช่น ดอกมะลิ ดอกสารภี ดอกคำฝอย ฯลฯ

          ฐานที่ 9 วาดฝันด้วยทรายสี โดยแม่น้องหล้า  

          เด็ก ๆ ได้ใช้ทรายสีมาสร้างงานศิลปะ สนุกกับศิลปะที่ต้องใช้สมาธิและจินตนาการ ซึ่งเป็นกิจกรรมท้ายเล่มในหนังสือนิทานเรื่อง “ทรายน้ำกก” 

          ฐานที่ 10 แม่น้ำแห่งชีวิต โดยห้องสมุดประชาชนอำเภอดอยสะเก็ด

          เกมตกปลาแสนสนุก แต่แทนที่จะได้แต่ปลา บางครั้งก็อาจตกได้ “ขยะ” กิจกรรมนี้สอนให้เด็กรู้ว่า แม่น้ำคือแหล่งชีวิต แต่เราต้องช่วยกันดูแล ไม่ทิ้งขยะ และร่วมกันรักษาธรรมชาติให้คงอยู่  ซึ่งเป็นเนื้อหาจากนิทานเรื่อง “มาช่วยเพื่อนเรากันนะ” และ “นิลน้อยวันลอยกระทง”