ฉันและเธอ เติบโตด้วยกัน
ทุกชีวิตเริ่มต้นจากขนาดเล็ก ๆ และบอบบาง แล้วจึงเติบโตขึ้น หากไม่เฝ้าสังเกต เราอาจพลาดช่วงเวลาแห่งการเปลี่ยนแปลงที่มีค่าไปตลอดกาล หลายครอบครัวมีสัตว์เลี้ยงเติบโตเคียงข้างลูกน้อย แต่มีอีกวิธีที่เรียบง่ายและลึกซึ้งไม่แพ้กัน นั่นก็คือการปลูกต้นไม้ การเฝ้าดูต้นไม้เติบโตเป็นประสบการณ์ที่ช่วยให้เด็กเข้าใจความเปลี่ยนแปลงของเวลา เห็นคุณค่าของธรรมชาติ และเรียนรู้การดูแลสิ่งมีชีวิต
การปลูกต้นไม้ไม่ใช่เพียงกิจกรรมทางกาย แต่ยังเป็นโอกาสให้เด็กได้เข้าใจวงจรชีวิตและความสัมพันธ์กับระบบนิเวศ เด็กจะได้เห็นว่าต้นไม้ต้องผ่านฤดูกาลต่าง ๆ ทั้งฝน แดด และลมแรง คล้ายกับชีวิตของเราที่มีทั้งช่วงเวลาของการเติบโตและการเปลี่ยนแปลง ต้นไม้สอนให้เรามีความอดทน และเรียนรู้ว่าทุกสิ่งมีเวลาของมันเอง
วิธีเติบโตไปกับต้นไม้
พ่อแม่อาจเลือกให้ต้นไม้เป็นเพื่อนร่วมเดินทางของเด็ก ๆ เพื่อช่วยให้พวกเขาได้เรียนรู้โลกผ่านประสบการณ์ตรง การได้เห็นเมล็ดงอกงามเป็นต้นอ่อน การผลิใบแรก จนกระทั่งการออกดอกผล เป็นการสอนให้เด็กเข้าใจว่าทุกสิ่งต้องการเวลาและการดูแล พ่อแม่สามารถออกแบบกิจกรรมที่ทำได้ใกล้ตัว เช่น
1) ปลูกต้นไม้และเฝ้าดูการเติบโต การเฝ้าสังเกตต้นไม้โตไปพร้อมกับเด็กช่วยพัฒนาทักษะการสังเกต การจดบันทึก การประสานกันระหว่างมือและดวงตา (Hand-Eye Coordination) ขณะวาดภาพ และการเปรียบเทียบ เด็กอาจเริ่มจดบันทึกการเปลี่ยนแปลงของต้นไม้ เช่น จำนวนใบใหม่ที่งอกขึ้น สีของดอกที่เปลี่ยนไป หรือความสูงที่เพิ่มขึ้น
2) ทำแผนที่พืชพันธุ์ละแวกบ้าน วาดภาพหรือเก็บใบไม้แห้งมาทำบันทึก ช่วยสร้างความผูกพันต่อสิ่งแวดล้อมรอบตัว เด็กจะได้เรียนรู้ชื่อพันธุ์ไม้ที่พบเห็นเป็นประจำ และอาจสังเกตว่าต้นไม้แต่ละต้นมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว รวมถึงเสริมสร้างความผูกพันต่อสถานที่ (Sense of Place) ได้ด้วย
3) ต้นไม้ในจินตนาการ ลองชวนเด็ก ๆ ออกแบบต้นไม้ในฝัน เสริมสร้างความคิดสร้างสรรค์และการตั้งคำถามต่อโลก เด็กอาจคิดถึงต้นไม้ที่ออกผลเป็นขนมหวาน หรือมีใบที่เปลี่ยนสีไปตามอารมณ์ เติบโตใต้สายรุ้งหรือเติบโตบนปุยเมฆ ตัวดอกผลเป็นอย่างไร ออกผลเป็นดวงดาวหรือเปล่า จะบานช่วงไหนของปี หรือบานแค่เฉพาะเวลา หรืออาจเป็นต้นไม้ที่ร้องเพลงได้ก็ได้
4) ใช้เรื่องราวเสริมความสนุก พ่อแม่อาจชวนเด็ก ๆ ตั้งคำถามหรือใช้เรื่องราวนำเข้ากิจกรรม เช่น การบันทึกรูปร่างของดอกไม้และต้นไม้ต้องใช้เวลานานเท่าไหร่กันนะ ในยุคสมัยที่ไร้กล้องถ่ายรูป แล้วเล่าบทบาทของนักพฤกษศาสตร์ที่ออกเดินเท้าไปในสถานที่ใหม่ ๆ ร่วมกับนักวาดภาพ ที่อาจต้องเสี่ยงภัยอันตรายในป่าจากโรคภัยและสัตว์ร้าย หรือลองให้เด็ก ๆ เปรียบเทียบยุคสมัยกับพืชพันธุ์ต่าง ๆ เพื่อปลูกจินตนาการและความรู้สึกอัศจรรย์ใจต่อโลกใบนี้ เช่น เฟิร์นนั้นอยู่ร่วมยุคสมัยกับเพื่อนตัวโปรดของเด็ก ๆ อย่างเจ้าไดโนเสาร์ ต้นมะกอกที่เกาะครีตในประเทศกรีซ เป็นคุณทวดต้นไม้ที่เฝ้ามองโลกมานานกว่า 3,000 ปี หรือแม้กระทั่งชวนรู้จักชื่อดอกไม้สวย ๆ เช่น มะลิ กุหลาบ พยับหมอก ทานตะวัน ฯลฯ
ประโยชน์จากกิจกรรมกับต้นไม้
1) พัฒนาการทางร่างกาย อากาศบริสุทธิ์และกิจกรรมกลางแจ้งช่วยให้เด็กแข็งแรงขึ้น การได้ขุดดิน ปลูกต้นไม้ หรือรดน้ำล้วนเป็นการออกกำลังกายที่ดี
2) พัฒนาการทางอารมณ์ ธรรมชาติช่วยสร้างความสงบและความอ่อนโยนในจิตใจ สีเขียวของใบไม้และกลิ่นหอมของดอกไม้ช่วยให้เด็กรู้สึกผ่อนคลาย
3) พัฒนาการทางสติปัญญา การสัมผัสธรรมชาติช่วยกระตุ้นการเรียนรู้และจินตนาการ เด็กจะได้สังเกตและตั้งคำถามเกี่ยวกับสิ่งรอบตัว เช่น ทำไมต้นไม้ต้องการแสงแดด หรือเพราะเหตุใดใบไม้บางชนิดเปลี่ยนสี
4) พัฒนาการทางสังคม การออกไปสำรวจธรรมชาติเปิดโอกาสให้เด็กได้พบปะและเรียนรู้การอยู่ร่วมกับผู้อื่น เด็กอาจได้แบ่งปันความรู้เกี่ยวกับพืชให้กับเพื่อน หรือช่วยกันดูแลต้นไม้ร่วมกัน
เช่นเดียวกัน การทำให้เด็กตัวเล็ก ๆ และบอบบางเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่แข็งแรงท่ามกลางแวดล้อมที่ท้าทาย เป็นเรื่องที่ต้องใช้เวลา ความเอาใจใส่ และการดูแลที่เหมาะสม ซึ่งพ่อแม่และผู้ปกครองจะเป็นรากฐานของการเติบโตนี้เช่นเดียวกันกับการปลูกต้นไม้
