นักสำรวจห้วยหมากแข้ง ห้วยหมากแข้งเป็นสายน้ำประจำเมืองที่นักเรียนชาวอุดรฯ เห็นและผ่านอยู่ทุกเมื่อเชื่อวันจนเกิดความคุ้นชิน และหลายคนอาจจะไม่เคยสนใจว่ามีสายน้ำหรือคลองหมากแข้งอยู่ หนังสือเล่มนี้จะชักชวนให้นักเรียนได้หันมามองสายน้ำอีกครั้ง ด้วยเทคนิคภาพวาดที่ใช้ฉากทางเดินตามริมน้ำห้วยหมากแข้งช่วงกลางเมืองช่วงหนึ่งเป็นฉากสำคัญตลอดเรื่อง ทั้งนี้ เพื่อให้ผู้อ่านสามารถเชื่อมโยงสู่สถานที่จริงได้
นักสำรวจห้วยหมากแข้งเป็นหนังสือประเภทสารคดีที่บอกเล่าสภาพของลำห้วยหมากแข้งที่ไหลผ่านตัวเมืองอุดร เป็นเรื่องราวของพี่นิน พี่ชายวัยรุ่นที่มีภารกิจสำรวจลำห้วยเพื่อเขียนรายงานสภาพของลำน้ำที่พบเห็น จึงชวนน้องๆวัยซนมาสำรวจด้วยกัน เมื่อน้องๆ วัยซนมาร่วมสำรวจด้วยในครั้งนี้ พี่นินจึงได้ข้อมูลเพิ่มเติมและเกิดมีคำถามอีกมากมายจากความช่างพูด ช่างคิดของน้องๆทั้ง 3 คน ได้แก่ บีม ไม้หอม และปุยฝ้ายที่อยู่ในวัยประถมศึกษาตอนต้นที่เป็นกลุ่มเป้าหมายหลักของหนังสือเล่มนี้